به نوعی از قرارداد اسلامی در حوزه پرداخت وام، که در آن بانک یا نهاد مالی، کالایی را برای مشتری خریداری کرده و با سود مشخص به او واگذار می‌کند، وام مرابحه گفته می‌شود.
این نوع قرارداد، ضمن حفظ اصول شرعی، شفافیت بیشتری در فرآیند پرداخت و بازپرداخت ایجاد می‌کند و به همین دلیل برای بسیاری از کسب‌وکارها، به‌ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان، جذاب‌تر از تسهیلات ربوی به‌شمار می‌رود.
در این مقاله، ضمن پاسخ به این پرسش که وام مرابحه چیست، به نقش آن در حمایت از شرکت‌های نوآور و شرایط بهره‌مندی از وام دانش بنیان نیز می‌پردازیم.
وام مرابحه چند درصد است؟
نرخ سود در وام مرابحه براساس دستورالعمل‌های بانک مرکزی و سیاست‌های داخلی هر بانک یا مؤسسه مالی تعیین می‌شود و معمولا در بازه‌ای بین ۱۸ تا ۲۳ درصد قرار دارد. این نرخ به‌صورت سالانه محاسبه می‌شود و از ابتدا در قرارداد ثبت می‌شود، بنابراین در طول مدت بازپرداخت تغییری نمی‌کند.
همین ویژگی موجب می‌شود متقاضی از همان ابتدا تصویر روشنی از میزان تعهدات مالی خود داشته باشد. در وام مرابحه، هر قسط ترکیبی از اصل بدهی و سود از پیش‌تعیین‌شده است. نظام بانکی نیز تلاش می‌کند این نرخ‌ها را همسو با موازین شرعی و قواعد اقتصادی کشور تنظیم و اجرا کند.
حکم شرعی وام مرابحه چیست؟
برای دانستن اینکه وام مرابحه چیست از منظر فقهی، باید آن را شکلی مشروع از قرارداد بیع در نظر گرفت که در چارچوب شرع اسلام پذیرفته شده است. در این شیوه، بانک یا مؤسسه مالی ابتدا کالای مورد نیاز مشتری را خریداری کرده و سپس با سود مشخص، آن را به وی می‌فروشد.
برخلاف وام‌های ربوی که در آن صرفا پول قرض داده شده و سودی از آن دریافت می‌شود، در مرابحه بانک ابتدا مالکیت کالا را به دست می‌آورد و سپس فرآیند فروش انجام می‌گیرد.
همین تفاوت بنیادین موجب شده است که علما و مراجع دینی، وام مرابحه را شیوه‌ای مشروع و قابل‌قبول برای تأمین مالی در اقتصاد اسلامی بدانند.
مبلغ وام مرابحه چقدر است؟
میزان وام مرابحه با توجه به عواملی مانند نوع تقاضا، توانایی بازپرداخت، ماهیت پروژه و اعتبارسنجی فرد یا شرکت مشخص می‌شود. برای افراد حقیقی، این تسهیلات معمولا از ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان متغیر است، در حالی‌که شرکت‌ها می‌توانند درخواست مبالغی تا چند میلیارد تومان داشته باشند.
در صندوق نوآوری شریف نیز پس از بررسی فنی و مالی طرح‌ها، وام‌هایی با ارقام بالا به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص پیدا می‌کند. این روند نشان می‌دهد که پاسخ به پرسش وام مرابحه چیست، به‌ویژه در حوزه سرمایه‌گذاری نوآورانه، نگاهی فراتر از تسهیلات رایج دارد.
مدارک لازم برای وام مرابحه
برای دریافت وام مرابحه، متقاضی باید مجموعه‌ای از مدارک شناسایی، مالی و تخصصی را آماده کند. مدارک شناسایی شامل کارت ملی، شناسنامه و در صورت متقاضی حقوقی بودن، اسناد ثبت شرکت است. از نظر مالی نیز، ارائه گردش حساب بانکی، اظهارنامه مالیاتی و صورت‌های مالی سال‌های گذشته الزامی است.
افزون بر این، مدارکی که نیاز واقعی به کالا را اثبات کند مانند پیش‌فاکتور، استعلام قیمت یا قرارداد خرید نیز باید ارائه شود. این اطلاعات به نهاد مالی امکان می‌دهد تا توان بازپرداخت و اعتبار متقاضی را با دقت ارزیابی کند.
شرایط دریافت وام مرابحه
پاسخ دقیق به اینکه شرایط دریافت وام مرابحه چیست، بستگی به ویژگی‌های متقاضی و چارچوب‌های تعریف‌شده از سوی نهاد مالی دارد. به‌طور معمول، دارا بودن اعتبار سنجی مثبت، نداشتن بدهی معوق، ارائه طرح یا پروژه مشخص، تحویل مستندات فنی و مالی کامل و همچنین معرفی وثیقه یا تضمین معتبر از الزامات اصلی دریافت این نوع وام است.
برای شرکت‌های دانش‌بنیان، ارزیابی معمولا بر پایه طرح توجیهی فنی و اقتصادی صورت می‌گیرد و نهادهایی مانند صندوق نوآوری شریف در این فرآیند نقش محوری ایفا می‌کنند.
نحوه دریافت وام مرابحه
برای دریافت وام مرابحه، نخستین مرحله مراجعه به نهادهای مالی مجاز مانند بانک‌ها یا صندوق‌های تخصصی در حوزه تأمین مالی اسلامی است. پس از ثبت درخواست رسمی، متقاضی باید مدارک شناسایی، اسناد مالی و اطلاعات فنی مرتبط با نیاز خود را ارائه دهد.
در ادامه، فرآیند اعتبارسنجی آغاز می‌شود و در صورت تایید اولیه، توافقی میان طرفین درباره نوع کالا و مبلغ وام صورت می‌گیرد. سپس نهاد مالی اقدام به خرید کالا کرده و آن را با قیمتی مشخص و سود توافق‌شده به متقاضی واگذار می‌کند.
بازپرداخت نیز به‌صورت اقساطی انجام می‌شود. آنچه این نوع وام را متمایز می‌کند، شفافیت بالا در تمام مراحل قرارداد است.
موارد مصرف وام مرابحه
با توجه به اینکه ماهیت وام مرابحه بر پایه خرید کالا یا دریافت خدمات مشخص تعریف می‌شود، این نوع وام در بسیاری از پروژه‌های اقتصادی و فناورانه قابل استفاده است. کاربردهایی مانند تأمین مواد اولیه، خرید تجهیزات صنعتی، سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات، نوسازی فناوری و حتی پرداخت هزینه خدمات تخصصی، تنها بخشی از زمینه‌های مصرف آن هستند.
در مورد شرکت‌های نوآور نیز، اگر بخواهیم دقیق‌تر بپرسیم وام مرابحه چیست، باید آن را ابزاری برای تأمین مالی طرح‌های دانش‌بنیان و تسریع فرآیند رشد کسب‌وکارهای فناور بدانیم.
جمع‌بندی
برای پاسخ دقیق به این سؤال که وام مرابحه چیست؟ باید آن را یکی از روش‌های شفاف و مشروع تأمین مالی در نظام اقتصادی اسلامی دانست که با تکیه بر مبادله واقعی کالا و تعیین سود مشخص، نیازهای مالی متقاضیان را پوشش می‌دهد.
از مزایای این نوع وام می‌توان به وضوح در نرخ بازپرداخت، انطباق با موازین شرعی و کاربرد گسترده در حوزه‌های تولیدی و خدماتی اشاره کرد. در فضای امروز کسب‌وکار، به‌ویژه برای شرکت‌های دانش‌بنیان، بهره‌گیری از وام مرابحه می‌تواند زمینه‌ساز توسعه پایدار باشد.
صندوق نوآوری شریف نیز با ارائه انواع تسهیلات، از جمله وام دانش بنیان، مسیر دستیابی به این ابزار مالی را هموار کرده است.