یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که کارفرمایان در فرآیند اجرای پروژه‌های عمرانی، صنعتی و فناورانه برای اطمینان از کیفیت انجام تعهدات پیمانکاران به کار می‌گیرند، ضمانت‌نامه حسن انجام کار است. این ضمانت‌نامه، علاوه‌بر اینکه تعهدی مالی محسوب می‌شود، ابزاری مؤثر برای افزایش اعتماد در همکاری‌های بلندمدت نیز به‌شمار می‌آید.
استفاده از این نوع ضمانت‌نامه، به‌ویژه در پروژه‌های دولتی و قراردادهای کلان، نقش مهمی در کاهش ریسک برای کارفرما ایفا می‌کند. از سوی دیگر، برای پیمانکاران نیز فرصتی است تا اعتبار حرفه‌ای خود را در تعامل با کارفرمایان اثبات کنند.
در این مقاله، به‌طور کامل چیستی ضمانت‌نامه حسن انجام کار و کاربردهایی آن را بررسی می‌کنیم و نیز به نحوه استفاده از این ابزار در قالب ضمانت‌نامه دانش بنیان می‌پردازیم.
تضامین قراردادهای پیمانکاری
در اغلب قراردادهای پیمانکاری، کارفرما برای اطمینان از اجرای دقیق تعهدات پیمانکار، دریافت تضامین مالی را الزامی می‌داند. این تضامین براساس مرحله پیشرفت پروژه و نوع تعهد، اشکال مختلفی دارند.
از جمله ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه، ضمانت‌نامه پیش‌پرداخت، انجام تعهدات، حسن انجام کار و نیز ضمانت‌نامه مربوط به اقساط یا کسری تعهدات. در این میان، ضمانت‌نامه حسن انجام کار نقشی کلیدی در پوشش ریسک‌های مرتبط با کیفیت نهایی پروژه و اجرای صحیح عملیات ایفا می‌کند.
ضمانت‌نامه انجام تعهدات
در پاسخ به این پرسش که ضمانت‌نامه حسن انجام کار چیست، باید تفاوت آن با سایر انواع تضامین پیمانکاری را در نظر گرفت. در ابتدای پروژه، کارفرما برای اطمینان از آغاز صحیح و اجرای اولیه تعهدات، ضمانت‌نامه انجام تعهدات را مطالبه می‌کند.
این ضمانت‌نامه معمولا معادل ۱۰ درصد کل مبلغ قرارداد است و تا پایان اجرای پروژه نزد کارفرما باقی می‌ماند. در حالی که ضمانت‌نامه انجام تعهدات ناظر به مراحل آغازین و پیشرفت فیزیکی کار است، ضمانت‌نامه حسن انجام کار تمرکزش بر کیفیت نهایی و عملکرد صحیح پروژه پس از تحویل نهایی است.
زمان آزادسازی ضمانت‌نامه انجام تعهدات
در فرآیند اجرای پروژه، ضمانت‌نامه انجام تعهدات پس از پایان عملیات اجرایی و انجام تحویل موقت قابل آزادسازی است. در این مرحله، کارفرما بررسی می‌کند که آیا تمامی تعهدات اولیه توسط پیمانکار به‌درستی انجام شده‌اند یا خیر.
در صورت تأیید، این ضمانت‌نامه آزاد شده و جای خود را به ضمانت‌نامه حسن انجام کار می‌دهد که به منظور اطمینان از کیفیت نهایی عملیات و عملکرد صحیح پروژه در دوره بهره‌برداری صادر می‌شود.
سپرده حسن انجام کار چیست؟
در برخی پروژه‌ها، به‌جای ارائه ضمانت‌نامه بانکی، پیمانکار بخشی از مبلغ قرارداد خود را نزد کارفرما باقی می‌گذارد که به آن سپرده حسن انجام کار می‌گویند. این سپرده که معمولا بین ۵ تا ۱۰ درصد کل ارزش قرارداد است، نقش همان ضمانت‌نامه حسن انجام کار را ایفا می‌کند.
پس از پایان دوره تضمین و در صورت تأیید نهایی کارفرما نسبت به کیفیت انجام تعهدات، این مبلغ قابل آزادسازی خواهد بود.
شرایط آزادسازی سپرده حسن انجام کار
برای آزادسازی سپرده حسن انجام کار، چند شرط اساسی باید رعایت شود. ابتدا، پیمانکار باید تمامی تعهدات خود را به‌صورت کامل و بدون نقص اجرا کرده باشد. در مرحله تحویل نهایی نیز نباید خرابی یا ایراد فنی قابل توجهی در پروژه باقی مانده باشد.
همچنین، کارفرما نباید هیچ‌گونه مطالبه معوق یا شکایتی نسبت به عملکرد پیمانکار داشته باشد. در نهایت، پایان دوره تضمین که معمولا یک سال پس از تحویل موقت پروژه تعیین می‌شود، شرط نهایی برای آزادسازی این سپرده است.
تضمین حسن انجام کار چیست؟
ضمانت‌نامه حسن انجام کار، تعهدی مالی است که از سوی پیمانکار به کارفرما ارائه می‌شود تا در صورت بروز هرگونه نقص در اجرای پروژه یا عدم رعایت استانداردهای کیفی، خسارت وارده از محل آن جبران شود.
این نوع ضمانت‌نامه معمولا پس از تحویل موقت پروژه صادر می‌شود و تا پایان دوره تضمین نزد کارفرما باقی می‌ماند.
با توجه به نقش این ابزار در اعتمادسازی میان طرفین، صندوق نوآوری شریف شرایطی را فراهم کرده تا شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند به‌راحتی ضمانت‌نامه حسن انجام کار دریافت کرده و حضور مؤثرتری در قراردادها، مناقصات و پروژه‌های بزرگ دولتی و خصوصی داشته باشند.
تفاوت حسن انجام کار و انجام تعهدات
هرچند هر دو ضمانت‌نامه برای ایجاد تعهد و تضمین اجرای پروژه ارائه می‌شوند، اما از نظر زمان، هدف و نوع ریسک پوشش داده‌شده با یکدیگر تفاوت دارند:
ضمانت‌نامه انجام تعهدات
این ضمانت‌نامه پیش از شروع پروژه صادر می‌شود و اطمینانی به کارفرما می‌دهد که پیمانکار تعهدات اولیه قرارداد را به‌درستی اجرا خواهد کرد. مبلغ آن معمولا معادل ۱۰ درصد ارزش کل قرارداد است.
ضمانت‌نامه حسن انجام کار
این ضمانت‌نامه پس از تحویل موقت پروژه صادر می‌شود و هدف آن تضمین کیفیت نهایی اجرا و امکان جبران خسارت در صورت بروز نقص در دوره تضمین است. معمولا تا یک سال پس از تحویل موقت نزد کارفرما باقی می‌ماند.
این تفکیک به کارفرما امکان می‌دهد که در دو مرحله حیاتی پروژه، ابزارهای مالی مناسب برای کنترل ریسک در اختیار داشته باشد.
جمع‌بندی
ضمانت‌نامه حسن انجام کار، یکی از ابزارهای موثر برای حفظ کیفیت نهایی پروژه‌ها و اطمینان از انجام دقیق تعهدات پس از تحویل موقت محسوب می‌شود.
این ضمانت‌نامه به کارفرما این امکان را می‌دهد که در صورت بروز اشکالات کیفی یا نقص در اجرا، خسارات واردشده را از محل آن جبران کند.
شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با استفاده از خدمات صندوق نوآوری شریف، این نوع ضمانت‌نامه را به‌صورت تخصصی در قالب ضمانت نامه دانش بنیان دریافت کرده و با خیال آسوده‌تری در پروژه‌های بزرگ حضور یابند. همچنین این خدمت در کنار ضمانت‌نامه تعهد پرداخت تسهیلات، پوشش مالی جامع‌تری برای نیازهای نوآورانه فراهم می‌کند.