مناقصه و مزایده دو شیوهی پرکاربرد برای انتخاب پیمانکاران و یا واگذاری اموال و خدمات به شمار میروند. در هر دو فرآیند، اعتماد و شفافیت نقش اساسی دارند و برای ایجاد این اعتماد، ابزارهای حقوقی و مالی متنوعی در نظر گرفته شده است. یکی از مهمترین این ابزارها «ضمانت نامه شرکت در مناقصه و یا مزایده» است.
این ضمانتنامه به کارفرما یا برگزارکننده اطمینان میدهد که شرکتکننده، توانایی مالی و ارادهی لازم برای پایبندی به شرایط رقابت را دارد و در صورت برنده شدن، از تعهدات خود عقبنشینی نخواهد کرد. به همین دلیل، ضمانتنامهها نه تنها ریسک کارفرما را کاهش میدهند، بلکه زمینهی رقابتی سالمتر میان شرکتکنندگان ایجاد میکنند.
ضمانت نامه شرکت در مناقصه چیست؟
وقتی کارفرما برای اجرای یک پروژه مناقصه برگزار میکند، از شرکتکنندگان میخواهد ضمانتنامهای ارائه دهند تا جدیت و توانایی آنها در انجام تعهدات مشخص شود. ضمانت نامه شرکت در مناقصه نشان میدهد پیمانکار قصد دارد در صورت برنده شدن، قرارداد را امضا کرده و پروژه را آغاز کند.
کارفرما با این ضمانتنامه اطمینان پیدا میکند که اگر شرکتکننده پس از برنده شدن از امضای قرارداد خودداری کند یا از تعهداتش شانه خالی بزند، میتواند مبلغ ضمانتنامه را ضبط کرده و خسارتهای احتمالی را جبران نماید. به همین دلیل، این ضمانتنامه شرط ورود به بسیاری از مناقصات دولتی و خصوصی است.
در این مرحله همچنین میتوان به ارتباط ضمانتنامههای دیگر مثل ضمانت نامه تعهد پرداخت اشاره کرد که در حوزههای دیگر قراردادها نیز کارکرد مشابهی در تضمین تعهدات مالی دارد.
کاربرد ضمانت نامه شرکت در مناقصه
ضمانت نامه شرکت در مناقصه فقط یک مدرک تشریفاتی نیست، بلکه ابزار عملی برای مدیریت ریسک کارفرما به شمار میرود. مهمترین کاربردهای آن عبارتاند از:
- تضمین جدیت پیمانکار: کارفرما مطمئن میشود شرکتکننده صرفاً برای حضور در رقابت پیشنهاد نداده و آمادگی واقعی برای اجرای پروژه دارد.
- جبران خسارت احتمالی: اگر پیمانکار پس از برنده شدن از امضای قرارداد سر باز بزند، کارفرما میتواند از محل ضمانتنامه ضررهای خود را جبران کند.
- شفافیت در رقابت: ارائه ضمانتنامه باعث میشود فقط شرکتهایی که توان مالی و اجرایی کافی دارند در مناقصه شرکت کنند و فضای رقابتی سالمتر شود.
- کاهش ریسک کارفرما: کارفرما بدون نگرانی از بدقولی یا انصراف پیمانکار، فرآیند انتخاب را با اطمینان پیش میبرد.
ضمانت نامه شرکت در مزایده چیست؟
در مزایده، شرکتکننده پیشنهاد قیمتی بالاتر از دیگران ارائه میدهد تا برنده شود. برای جلوگیری از انصراف یا بدقولی برنده، کارفرما از ابتدا ضمانت نامه شرکت در مزایده را مطالبه میکند. این ضمانتنامه نشان میدهد که فرد یا شرکت شرکتکننده توانایی پرداخت مبلغ پیشنهادی را دارد و اگر بعد از برنده شدن از پرداخت یا عقد قرارداد خودداری کند، کارفرما میتواند خسارت خود را از محل ضمانتنامه وصول کند.
این نوع ضمانتنامه علاوه بر اطمینانبخشی به برگزارکننده، فضای رقابتی مزایده را نیز شفافتر میکند؛ چراکه تنها افراد یا شرکتهایی وارد رقابت میشوند که از نظر مالی توانمند هستند.
در این بخش همچنین میتوان به نقش حمایتی ابزارهایی مانند ضمانت نامه شرکت دانش بنیان اشاره کرد که برای شرکتهای فناور شرایط مشابهی فراهم میکند و اعتماد کارفرما را نسبت به توان مالی و اجرایی آنها افزایش میدهد.
تفاوت ضمانت نامه شرکت در مناقصه و یا مزایده
با اینکه هر دو ضمانتنامه هدف مشترکی یعنی ایجاد اطمینان برای کارفرما دارند، اما از نظر کارکرد و زمان استفاده تفاوتهایی میان آنها وجود دارد:
- هدف اصلی: در مناقصه، ضمانتنامه برای تضمین جدیت پیمانکار در اجرای پروژه صادر میشود، در حالی که در مزایده، هدف اصلی اطمینان از پرداخت بهموقع مبلغ پیشنهادی است.
- نوع ریسک پوششدادهشده: ضمانتنامه مناقصه ریسک خودداری پیمانکار از امضای قرارداد را پوشش میدهد، در حالی که ضمانتنامه مزایده ریسک ناتوانی یا انصراف خریدار را کاهش میدهد.
- ماهیت رقابت: در مناقصه، معیار انتخاب پایینترین یا بهینهترین قیمت برای کارفرماست؛ ولی در مزایده، بالاترین قیمت برنده میشود. به همین دلیل شکل ضمانتنامهها هم با یکدیگر تفاوت دارد.
در این بخش میتوان نمونهای از ضمانتنامههای مکمل را هم در نظر گرفت؛ مثل ضمانت نامه پیش پرداخت که بیشتر در قراردادهای پس از عقد استفاده میشود و تضمین میکند مبالغی که بهعنوان پیشپرداخت در اختیار پیمانکار قرار میگیرد، دقیقاً در مسیر اجرای پروژه هزینه شود.
نکات مهم ضمانت نامه شرکت در مناقصه و یا مزایده
برای اینکه ضمانتنامه کارکرد واقعی خودش را داشته باشد، برگزارکننده مناقصه یا مزایده باید چند نکته کلیدی را رعایت کند:
- مدت اعتبار: برگزارکننده باید مدت ضمانتنامه را متناسب با زمان مناقصه یا مزایده تعیین کند و در صورت لزوم، از شرکتکننده بخواهد آن را تمدید کند.
- مبلغ ضمانتنامه: کارفرما مبلغ ضمانتنامه را بهعنوان درصدی از ارزش قرارداد مشخص میکند تا مطمئن شود فقط شرکتهای توانمند وارد رقابت میشوند.
- امکان ضبط وجه: اگر شرکتکننده انصراف بدهد یا تعهدات خود را انجام ندهد، کارفرما وجه ضمانتنامه را دریافت میکند و خسارت خود را جبران میکند.
- مرجع صادرکننده: بانکها و مؤسسات مالی معتبر ضمانتنامه را صادر میکنند تا اعتبار سند برای کارفرما قطعی باشد.
- غیرقابل انتقال بودن: کارفرما ضمانتنامه را فقط برای همان پروژه میپذیرد و اجازه نمیدهد پیمانکار از آن در قرارداد دیگری استفاده کند.
