همه چیز درباره دانش‌بنیان و شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان یکی از اجزای اصلی اقتصاد دانش‌محور، نقشی کلیدی در توسعه فناوری‌های نوین، ایجاد اشتغال، و ارتقای جایگاه علمی و فناوری کشور دارند. این شرکت‌ها با تکیه بر دانش، تحقیق و توسعه، و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، محصولاتی با ارزش افزوده بالا تولید می‌کنند که هم در بازارهای داخلی و هم بین‌المللی مورد تقاضا قرار می‌گیرند. صندوق پژوهش و فناوری توسعه صادرات شریف به‌عنوان یکی از حامیان اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان، تسهیلات و حمایت‌های گسترده‌ای را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد تا در مسیر رشد و پیشرفت، از منابع مالی و مشاوره‌ای لازم بهره‌مند شوند. صندوق شریف با ارائه این تسهیلات، به رشد و توسعه پایدار این شرکت‌ها کمک می‌کند.
شرکت دانش‌بنیان چیست؟
شرکت دانش‌بنیان به مجموعه‌ای از کسب‌وکارها اطلاق می‌شود که بر پایه تحقیق و توسعه و استفاده از دانش علمی، به تولید و تجاری‌سازی محصولات نوآورانه و فناوری‌های جدید می‌پردازند. این شرکت‌ها، بر اساس دانش و فناوری شکل می‌گیرند و اغلب محصولاتی را تولید می‌کنند که با سایر محصولات موجود در بازار تفاوت‌های اساسی دارند. برای شناخته شدن به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان، باید معیارهایی همچون توانمندی علمی و فناورانه، قابلیت تجاری‌سازی، و ارزش افزوده بالا در محصولات یا خدمات وجود داشته باشد.
تسهیلات شرکت دانش‌بنیان در این نوع کسب‌وکارها، شامل مجموعه‌ای از کمک‌ها و حمایت‌های مالی و تخصصی است که به آن‌ها امکان می‌دهد تا با تکیه بر منابع و حمایت‌های صندوق‌های پژوهشی و فناوری، به رشد و توسعه پایدار دست یابند.
تاریخچه روی کار آمدن عبارت دانش‌بنیان در جهان
عبارت “دانش‌بنیان” نخستین بار در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل ۱۹۹۰ میلادی مطرح شد. این مفهوم با توجه به اهمیت روزافزون تحقیق و توسعه و نقش دانش در اقتصاد، به‌تدریج جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. با گذشت زمان، بسیاری از کشورها به اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان و نقش آن‌ها در افزایش رقابت‌پذیری اقتصادی پی بردند و سیاست‌ها و برنامه‌هایی را برای حمایت از این شرکت‌ها تدوین کردند. در ایران نیز مفهوم دانش‌بنیان در سال‌های اخیر اهمیت بیشتری پیدا کرده و با حمایت‌های صندوق‌هایی نظیر صندوق شریف، تلاش شده است که این شرکت‌ها در مسیر توسعه و نوآوری قرار گیرند.
انواع شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌توان بر اساس نوع فعالیت و محصول به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. این دسته‌ها عبارتند از:
- شرکت‌های تولیدی: این شرکت‌ها به تولید محصولات فیزیکی و فناورانه مشغول‌اند و اغلب محصولاتی را ارائه می‌دهند که از دانش فنی و فناوری‌های پیشرفته برخوردارند.
- شرکت‌های خدماتی: این شرکت‌ها به ارائه خدمات نوآورانه در زمینه‌های مختلفی مانند فناوری اطلاعات، زیست‌فناوری، و انرژی‌های نو می‌پردازند و محصولات غیرمادی یا خدمات تخصصی عرضه می‌کنند.
- شرکت‌های مشاوره‌ای و تحقیقاتی: این دسته از شرکت‌ها به‌صورت مستقیم در تولید محصولات دخالتی ندارند، اما با ارائه خدمات مشاوره‌ای و تحقیقاتی به سایر شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کنند تا پروژه‌های خود را به نتیجه برسانند.
ویژگیهای شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان دارای ویژگیهای منحصربه‌فردی هستند که آن‌ها را از سایر شرکت‌ها متمایز می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:
- تمرکز بر تحقیق و توسعه: شرکت‌های دانش‌بنیان معمولاً بخش عمده‌ای از منابع خود را به تحقیق و توسعه اختصاص می‌دهند و به دنبال تولید محصولات و خدماتی هستند که با دانش و فناوری پیشرفته مرتبط باشند.
- ارائه محصولات و خدمات با ارزش افزوده بالا: این شرکت‌ها محصولاتی را تولید می‌کنند که به دلیل ویژگیهای نوآورانه، از ارزش افزوده بالایی برخوردارند و می‌توانند نیازهای پیچیده‌تر بازار را پاسخ دهند.
- قابلیت رقابت در سطح بین‌المللی: بسیاری از محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان به دلیل کیفیت بالا و ویژگیهای منحصربه‌فرد، توانایی رقابت با نمونه‌های خارجی را دارند و در بازارهای بین‌المللی نیز قابل ارائه هستند.
- نیاز به سرمایه‌گذاری مداوم: به دلیل ماهیت تحقیق‌محور این شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری مداوم در زمینه تحقیق و توسعه برای آن‌ها ضروری است تا بتوانند به‌طور مستمر محصولات و خدمات خود را ارتقا دهند.
هدف از راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان
هدف اصلی از راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان، بهره‌برداری از دانش و فناوری‌های نوین برای تولید محصولات و خدماتی است که بتوانند نیازهای جدید بازار را برآورده کنند. این شرکت‌ها با تکیه بر نوآوری و تحقیق، به دنبال حل مشکلات پیچیده و ارائه راهکارهای کارآمد در حوزه‌های مختلف اقتصادی و صنعتی هستند. با توجه به اینکه اقتصاد جهانی به سمت دانش‌محوری حرکت می‌کند، شرکت‌های دانش‌بنیان نقشی کلیدی در ارتقای توان رقابتی کشورها و ایجاد اشتغال ایفا می‌کنند.
در ایران، صندوق شریف از جمله نهادهایی است که با حمایت مالی و مشاوره‌ای از این شرکت‌ها، به توسعه و رشد آن‌ها کمک می‌کند. حمایت‌های مالی، مشاوره‌های تخصصی و دسترسی به امکانات فناوری از جمله خدماتی است که صندوق شریف در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌دهد تا به اهداف توسعه‌ای خود دست یابند.
زمینه‌های فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های متنوع و گوناگونی فعالیت می‌کنند که هرکدام به نوبه خود نقشی مهم در توسعه علمی و اقتصادی کشور ایفا می‌کنند. برخی از این زمینه‌ها شامل موارد زیر است:
- فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT): این حوزه شامل تولید نرم‌افزارهای تخصصی، توسعه اپلیکیشن‌های موبایل، خدمات اینترنت اشیاء (IoT) و امنیت سایبری می‌شود. شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این بخش با ارائه خدمات فناورانه و نوآورانه، به توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و بهبود خدمات الکترونیک کمک می‌کنند.
- زیست‌فناوری: شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه زیست‌فناوری به تحقیق و توسعه در زمینه‌هایی مانند داروسازی، تولید محصولات بیولوژیکی، و مهندسی ژنتیک مشغول‌اند. این شرکت‌ها به تولید محصولات و خدماتی که تأثیرات گسترده‌ای در بهبود سلامت جامعه و کشاورزی دارند، مشغول هستند.
- نانو فناوری: نانو فناوری یکی از پیشرفته‌ترین حوزه‌های فناوری است که در تولید مواد و محصولات مختلف به‌کار می‌رود. شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این بخش به تولید مواد با کارایی بالاتر و کاربردهای گسترده‌تر در صنایع مختلف می‌پردازند.
- انرژی‌های تجدیدپذیر: شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به دنبال یافتن راهکارهایی برای تولید انرژی پاک و تجدیدپذیر هستند. این شرکت‌ها با توسعه فناوری‌های مرتبط با انرژی خورشیدی، بادی و زیست‌توده، به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و حفاظت از محیط زیست کمک می‌کنند.
- فناوری‌های پزشکی: در حوزه پزشکی، شرکت‌های دانش‌بنیان به توسعه تجهیزات پزشکی، ابزارهای تشخیصی و درمانی و حتی محصولات دارویی می‌پردازند. این شرکت‌ها نقشی کلیدی در بهبود کیفیت درمان و کاهش هزینه‌های پزشکی ایفا می‌کنند.
مهم‌ترین مزایا و امتیازات شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان از مزایا و امتیازات ویژه‌ای برخوردارند که به آن‌ها کمک می‌کند تا در مسیر رشد و توسعه قرار گیرند و به رقابت با سایر کسب‌وکارها بپردازند. برخی از این مزایا عبارتند از:
- دسترسی به تسهیلات مالی و اعتباری: صندوق شریف و سایر نهادهای حمایتی با ارائه تسهیلات مالی کم‌بهره، وام‌های بلندمدت و سایر منابع مالی، به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کنند که نیازهای مالی خود را برطرف کنند و به توسعه محصولات جدید بپردازند.
- معافیت‌های مالیاتی: بسیاری از کشورها به شرکت‌های دانش‌بنیان معافیت‌های مالیاتی اعطا می‌کنند. این معافیت‌ها به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که با صرف هزینه‌های کمتر، منابع بیشتری برای تحقیق و توسعه اختصاص دهند.
- حمایت‌های تحقیق و توسعه: شرکت‌های دانش‌بنیان معمولاً می‌توانند از تسهیلات و کمک‌های مالی برای تحقیق و توسعه استفاده کنند. این حمایت‌ها به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با دسترسی به منابع مالی مناسب، به تحقیق در زمینه‌های جدید و توسعه محصولات بپردازند.
- دسترسی به بازارهای بین‌المللی: شرکت‌های دانش‌بنیان اغلب به دلیل تولید محصولات نوآورانه و باکیفیت، توانایی رقابت در بازارهای بین‌المللی را دارند. صندوق شریف نیز با ارائه حمایت‌های اعتباری و کمک به شرکت‌ها در مراحل صادرات، به آن‌ها کمک می‌کند که محصولات خود را به بازارهای جهانی عرضه کنند.
انواع محصولات و خدمات شرکت‌های دانش‌محور
شرکت‌های دانش‌بنیان محصولاتی تولید می‌کنند که به دلیل فناوری‌های پیشرفته و دانش علمی که در آن‌ها به‌کار رفته است، از ارزش افزوده بالایی برخوردارند. این محصولات و خدمات می‌توانند شامل نرم‌افزارهای تخصصی، دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی، محصولات بیوتکنولوژی، مواد نانوفناوری و خدمات مشاوره‌ای در زمینه‌های تخصصی باشند. خدمات مشاوره‌ای نیز که توسط این شرکت‌ها ارائه می‌شود، معمولاً در زمینه‌های پیچیده‌ای مانند مهندسی، فناوری اطلاعات و زیست‌فناوری است که به کسب‌وکارها در حل مشکلات و بهبود فرآیندها کمک می‌کند.
تعداد شرکت‌های مبتنی بر دانش در ایران چقدر است؟
در ایران، با توجه به رشد روزافزون اقتصاد دانش‌بنیان و حمایت‌های گسترده‌ای که از سوی نهادهایی مانند صندوق شریف و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ارائه می‌شود، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. بر اساس آخرین آمار، هزاران شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف در ایران فعالیت می‌کنند و این تعداد هر سال در حال افزایش است. این رشد نشان‌دهنده اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد کشور و تمایل به حرکت به سمت اقتصاد دانش‌محور است.
مسیر رشد با حمایت‌های صندوق شریف
شرکت‌های دانش‌بنیان با دریافت حمایت‌های مالی، اعتباری و مشاوره‌ای از صندوق شریف، توانایی بیشتری در توسعه محصولات، ورود به بازارهای جدید و رقابت در سطح بین‌المللی پیدا می‌کنند. این حمایت‌ها به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که بدون نگرانی از تأمین مالی، به تحقیق و توسعه بپردازند و به افزایش سطح فناوری و کیفیت محصولات خود کمک کنند. صندوق شریف با ارائه این حمایت‌ها، به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کند تا به پتانسیل کامل خود دست یابند و نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور ایفا کنند.
گامی به سوی آینده‌ای پایدار
شرکت‌های دانش‌بنیان با استفاده از نوآوری و فناوری، آینده‌ای پایدار و دانش‌محور را برای کشورها فراهم می‌کنند. این شرکت‌ها با تولید محصولات و خدماتی که مبتنی بر دانش و تحقیق هستند، به بهبود کیفیت زندگی مردم، ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه اقتصادی کمک می‌کنند. با حمایت‌های صندوق شریف و سایر نهادهای علمی و فناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی توانسته‌اند جایگاه خود را در اقتصاد جهانی پیدا کنند و به عنوان یکی از عناصر کلیدی رشد و توسعه پایدار کشور معرفی شوند.